 |
| ΕΛΙΑ Καβουσίου - Αζοριά Κρήτης. με περίμετρο κορμού 14,25 μέτρα.Ισως η μεγαλύτερη σε μέγεθος Ελιά στόν κόσμο. |
Ελαία η ευρωπαϊκή (Olea europaea)
Οικογένεια : Ελαίδες (Oleaceae)
Η ελιά είναι ένα δέντρο που απαντά σ’ολες τις μεσογειακές χώρες. Κατάγεται από τη Μικρά Ασία απ’οπου και διαδόθηκε σε όλες τις χώρες που έχουν ζεστά και ξερά καλοκαίρια και ήπιους χειμώνες. Σήμερα οι χώρες με την μεγαλύτερη παραγωγή λαδιού είναι η Ιταλία, η Ισπανία, η Ελλάδα, η Τυνησία και η Πορτογαλία. Η καλλιέργεια της ελιάς επεκτείνεται και στην αμερικανική ήπειρο ιδιαίτερα στην Καλιφόρνια.
 |
| ΕΛΙΑ Βουβών Χανίων Κρήτης. με περίμετρο κορμού 8.05 μέτρα. Η μεγαλύτερη σε ηλικία Ελιά στόν κόσμο 3.500-5.000 χρόνων. |
Η συγκομιδή της ελιάς πριν ή μετά την πλήρη ωρίμανση της και η διαδικασία που ακολουθείται για να γίνει εδώδιμη επιτρέπουν την επίτευξη δύο τύπων προϊόντος πράσινες και μαύρες ελιές. Από την ελιά χρησιμοποιούνται επίσης τα φύλλα στα οποία αποδίδονται αντιπυρετικές ιδιότητες και το ξύλο που χρησιμοποιείται στην ξυλουργική και την επιπλοποιία.
Είδη και ποικιλίες
Το είδος Ελαία η ευρωπαϊκή (Olea europaea) περιλαμβάνει δύο υποείδη : Ελαία η ευρωπαϊκή ήμερος ή εδώδιμος (Olea europaea sativa) που είναι η καλλιεργούμενη ελιά και Ελαία η ευρωπαϊκή αγρία (Olea europaea oleaster) κοινώς αγριλιά, αγριλιός, αγρίλι, γριλολιά (Κέρκυρα), κοσίνη (Άνδρος), κόστινος (Αίγινα) η οποία είναι αυτοφυές δέντρο ύψους 5-6μ με αγκαθωτά κλαδιά και μικρούς μελανέρυθρους καρπούς.
Η ήμερη ελιά είναι αειθαλές δέντρο ύψους 20 περίπου μ. με κορμό γεμάτο κόμπους συχνά συστραμμένο και καλυμμένο από έναν γκριζωπό φλοιό. Στη βάση του κορμού εξάλλου (αλλά και πιο πάνω) υπάρχουν διάφορα εξογκώματα (γόγγροι, δρόγγοι ή βυζιά). Τα κλαδιά συστραμμένα κι αυτά φέορυν λογχοειδή γκριζοπράσινα περγαμηνοειδή φύλλα. Τα νεαρά κλαδιά είναι πράσινα και εύκαμπτα. Τα άνθη εμφανίζονται ενωμένα σε άσπρες φοβοειδείς ταξιανθίες μεταξύ Απριλίου και Ιουνίου σε κλαδιά ενός χρόνου. Οι καρποί ωοειδείς δρύπες έχουν συνήθως πράσινο κοκκινωπό ιώδες ή μαυριδερό χρώμα και αποτελούνται από τη σάρκα καθώς από ένα ξυλώδες τμήμα (πυρήνας) που βρίσκεται στο κέντρο. Οι ελιές ωριμάζουν ανάλογα με το κλίμα από τον Σεπτέμβριο ως τον Ιανουάριο. Έχει διαπιστωθεί ότι μόνο το 1-2% των γονιμοποιημένων λουλουδιών δένουν καρπό ενώ τα άλλα πέφτουν. Η ελιά μπορεί να ζήσει πολλές εκατοντάδες χρόνια. Στη χώρα μας καλλιεργούνται διάφορες ποικιλίες ελιάς από τις οποίες αναφέρουμε τις πιο σημαντικές κατατάσσοντας τις σε ομάδες ανάλογα με τον τόπο καλλιέργειας : Πελοποννήσου : κορωνέικη Αλαγωνίας, νερολιά, ματσολιά, καρυδολιά, αητονύχι, Καλαμών. Κερκύρας : λιανολιά, πικρολιά, στρυφτολιά, τρυτσολιά, αναποδολιά, στρουμπουλολιά, γαιδουρολιά, αετονυχολιά, χονδρολιά, καλοκαιρίδα, μελολιά, γλυκολιά.
Λευκάδας : ασπρολιά, μαυρολιά.
Κρήτης : κορωνέικη, λιανολιά, χονδρολιά, μηλοελιά, μουρατοελιά, τσουνάτη, καλυμπάτη.
Στερεάς Ελλάδος : Αθηναική κολυμπάδα ή καρυδολιά, καλαματιανή, μεγαρίτικη, βολιώτικη, κορωνείκη, δαμασκηνάτη, Αμφίσσης, καθρέικη.
Λέσβου: κολοβή ή βαλανολιά, αδραμυτινή ή μηλολιά ή περαική, λαδολιά ή ασπρολιά ή καλολιά ή ρουπαδιά.
Τεχνική της καλλιέργειας
Πρόκειται για δέντρα που προσαρμόζονται και σε φτωχά, πετρώδη, ξερικά και ασβεστώδη εδάφη. Για το λόγο αυτό οι ελιές φυτεύονταν από παράδοση στις πιο αφιλόξενες ζώνες. Ωστόσο καλό θα είναι να θυμάστε πως για να έχετε καλή παραγωγή θα πρέπει να καλλιεργείτε την ελιά σε γόνιμα, δροσερά και καλά αποστραγγιζόμενα εδάφη επειδή δεν αντέχει τα λιμνάζοντα νερά. Οι πιο κατάλληλες θέσεις είναι οι πλαγιές που βλέπουν προς το νότο και προστατεύονται από τους βόρειους ανέμους. Η ελιά είναι ανθεκτική στην ξηρασία αλλά κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής της μπορεί να χρειαστεί μερικά ποτίσματα αν παρατηρηθούν μακρές περίοδοι ανομβρίας. Το φύτεμα γίνεται κατά προτίμηση το φθινόπωρο αλλά στις πιο ψυχρές περιοχές μπορεί να γίνει κα την άνοιξη. Τα δενδρύλλια μπορούν να φυτευτούν και με γυμνή ρίζα αλλά καλύτερα είναι να φυτεύονται με μπάλα χώματος. Πριν από το φύτεμα θα πρέπει να σκάψετε σε βάθος το έδαφος και να εμπλουτίσετε με άφθονη κοπριά και φωσφοροκαλιούχα λιπάσματα. Ανοίγετε αρκετά μεγάλους λάκκους (τουλάχιστον 60Χ60Χ60) και τοποθετείτε μέσα σ’αυτούς τα δενδρύλλια με προσοχή για να μην καταστραφούν οι ρίζες. Φροντίστε επίσης να αφήσετε έξω από το χώμα το σημείο του εμβολιασμού. Στη συνέχεια γεμίζετε το λάκκο με το χώμα που βγάλατε απ’αυτόν και το πατάτε γερά γύρω από τις ρίζες.
Κάθε χρόνο θα πρέπει να ρίχνετε διάφορα λιπάσματα κυρίως αζωτούχα σε βάθος 15-20 εκατ.
 |
| ΕΛΙΑ στό Σαμωνά Χανίων Κρήτης. με περίμετρο κορμού 12.90 μέτρα σέ ύψος 0.90 cm . Ξεκινάει με έναν κορμό και διακλαδώνεται με αρκετούς εντυπωσιακούς κορμούς από πολύ χαμηλά στη βάση . |
Ο πολλαπλασιασμός με σπόρο χρησιμοποιείται γενικά μόνο για την παραγωγή σπορόφυτων υποκειμένων γιατί τα δενδρύλλια που προέρχονται από σπόρο αναπτύσσονται πολύ αργά και δεν αντέχουν πολύ στην ξηρασία. Οι σπόροι αφού στρωματωθούν μέσα σε άμμο για ενάμισι περίπου χρόνο σπέρνονται την άνοιξη. Τα μικρά φυτά μεταφυτεύονται μόλις βγάλουν 6-8 φύλλα και ένα χρόνο αργότερα μπορούν να εμβολιαστούν.
Καλά αποτελέσματα δίνει ο πολλαπλασιασμός με μόσχευμα επειδή τα κλαδιά της ελιάς ριζώνουν εύκολα. Στην περίπτωση αυτή μπορείτε να κόψετε μικρά κλαδιά που τα φυτεύετε απευθείας σε φυτώριο και στη συνέχεια όταν ριζώσουν θα τα μεταφυτεύετε στην οριστική τους θέση. Μπορείτε επίσης να χρησιμοποιήσετε μοσχεύματα μήκους 30-40εκατ που τα κόβετε το χειμώνα από κλαδιά ηλικίας 3-4 χρόνων και τα διατηρείτε μέσα σε άμμο μέχρι την άνοιξη οπότε τα φυτεύετε σε φυτώρια και σε οριζόντια θέση. Τα μοσχεύματα σχηματίζουν ρίζες και βλαστούς από τους οποίους διατηρείτε μόνον τον πιο εύρωστο. Αφήνετε τα μικρά δέντρα στο φυτώριο για μερικά χρόνια και ύστερα τα φυτεύετε στην οριστική θέση. Επίσης μπορείτε να χρησιμοποιήσετε σαν μοσχεύματα και τα εξογκώματα (γόγγροι) που σχηματίζονται στη βάση του δέντρου. Στην περίπτωση αυτή αποσπάτε τα εξογκώματα από το δέντρο και τα διατηρείτε σε άμμο ολόκληρο το χειμώνα. Την άνοιξη τα κόβετε σε κομμάτια και τα φυτεύετε σε φυτώριο όπου τ’αφήνετε για 5-6 χρόνια οπότε τα βάζετε στην οριστική τους θέση. Η ελιά μπορεί να πολλαπλασιαστεί και με παραφυάδες που σχηματίζονται από τα εξογκώματα (γόγγρους) :τις φυτεύετε σε φυτώριο και ύστερα από μερικά χρόνια μεταφέρετε τα δενδρύλλια στην οριστική τους θέση.
Οι ποικιλίες μπορούν να πολλαπλασιαστούν και με εμβολιασμό. Στην περίπτωση αυτή θα χρησιμοποιήσετε σαν υποκείμενα τα σπορόφυτα ελιάς, την αγριελιά ή και δενδρύλλια ελιάς που έχουν δημιουργηθεί από μοσχεύματα. Ο εμβολιασμός μπορεί να γίνει με ενοφθαλμισμό την άνοιξη (κατά συνέπεια με βλαστάνοντα «οφθαλμό») ή πάντοτε στις αρχές της βλαστητικής αφυπνίσεως δηλαδή τον Μάρτιο με εγκεντρισμό. Επίσης ο εμβολιασμός μπορεί να γίνει με πλακίτη (με φόλα) την άνοιξη να εμβολιαστεί δηλαδή το υποκείμενο με ένα κομμάτι βλαστού που να φέρει έναν οφθαλμό από την ποικιλία την οποία θέλετε να πολλαπλασιάσετε.
Η τεχνική του εμβολιασμού μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την ανανέωση πολύ γέρικων δέντρων και τη βελτίωση της παραγωγής τους. Κλαδεύετε αυστηρά το δέντρο που πρόκειται να επανεμβολιαστεί αφήνοντας μόνο τον κορμό και μερικούς βραχίονες. Οι βραχίονες εμβολιάζονται με πολλά κεντράδια με εγκεντρισμό στεφανίτη. Αντί να εμβολιάσετε απευθείας τους βραχίονες μπορούν να περιμένετε μέχρι να αναπτυχθούν απ’αυτούς νέοι βλαστοί και να τους εμβολιάσετε με φόλα (πλακίτης εμβολιασμός). Η ελιά αρχίζει να καρποφορεί 10-12 χρόνια μετά το φύτεμα της ανάλογα με το σχήμα διαμορφώσεως που ακολουθεί ο καλλιεργητής.
Κλάδεμα
Κλάδεμα διαμορφώσεως. Η ελιά μπορεί να διαμορφωθεί σε ελεύθερο σχήμα στην περίπτωση αυτή θα πρέπει να αραιώνεται η «κόμη» ώστε να περνά ο αέρας και το φώς ανάμεσα στα κλαδιά. Άλλο σχήμα διαμορφώσεως πολύ κοινή είναι το κύπελλο ( ο κορμός θα πρέπει να έχει ύψος γύρω στο 1-1,5μ). Τα τελευταία χρόνια πολλοί παραγωγοί διαμορφώνουν τα ελαιόδεντρα τους στο σχήμα της ελεύθερης παλμέτας με καλά αποτελέσματα.
Κλάδεμα καρποφορίας. Η ελιά παράγει τους καρπούς της στα κλαδιά του προηγούμενου χρόνου. Επειδή δεν αντέχει τα πολλά κλαδέματα θα πρέπει να περιορίζετε τα κλάδεμα παραγωγής στο κόψιμο ενός τμήματος των κλαδιών που έχουν καρποφορήσει στο αραίωμα της κόμης αν είναι πολύ πυκνή και στην αφαίρεση των ξερών κλαδιών καθώς αυτών που έχουν υποστεί ζημιές από ασθένειες ή έντομα.
Κλάδεμα ανανεώσεως. Για να ανανεωθούν τα πολύ γέρικα και όχι αρκετά παραγωγικά δέντρα μπορείτε να καταφύγετε σε ένα αυστηρό κλάδεμα που συνίσταται στην αποκεφάλιση του δέντρου (κόβετε δηλαδή ολόκληρη την κόμη και αφήνετε μόνο τον κορμό). Επίσης μπορείτε να κόψετε το δέντρο στη βάση και να διατηρήσετε την πιο εύρωστη από τις παραφυάδες που θα σχηματίσει.
Ζωικοί εχθροί και ασθένειες.
Το κυκλοκόνιο είναι μια πολύ κοινή ασθένεια που προσβάλλει την ελιά και προκαλείται από έναν μύκητα (Cycloconium aleagineum). Εκδηλώνεται με την εμφάνιση γκρίζων κηλίδων στα φύλλα που παίρνουν στη συνέχεια καστανό χρώμα και περιβάλλονται από μια κίτρινη άλω. Εκτός από τα φύλλα προσβάλλονται και τα φύλλα και οι καρποί πάνω στους οποίους σχηματίζονται πράσινες κηλίδες που καλύπτονται από γκρίζα μούχλα. Οι καρποί πέφτουν πριν ωριμάσουν και το άρρωστο δέντρο μπορεί να χάσει τα φύλλα του. Το κυκλοκόνιο καταπολεμάται με βορδιγάλειο πολτό ή οξυχλωριούχο χαλκό στις αρχές της βλαστητικής αφυπνίσεως και το φθινόπωρο.
Ο καρκίνος ή φυματίωση της ελιάς οφείλεται σε ένα βακτηρίδιο (Pseudomonas savastanoi) το οποίο μπαίνει στο φυτό από τραύματα ή ακάλυπτες τομές κλαδέματος. Εκδηλώνεται με την εμφάνιση εξογκωμάτων πάνω στα κλαδιά τους μίσχους και τα φύλλα που στην αρχή είναι πράσινα και λεία και σιγά –σιγά γίνονται τραχιά και καφετιά. Τα προσβλημένα κλαδιά παύουν να αναπτύσσονται και σιγά-σιγά ξεραίνονται. Η καταπολέμηση συνιστάται στη λήψη προληπτικών μέτρων όπως είναι η απολύμανση των τραυμάτων του δέντρου με θεϊκό χαλκό και το κόψιμο των άρρωστων κλαδιών.
Ο δάκος της ελιάς (Dacus oleae) είναι μια μικρή μύγα με κίτρινο κεφάλι και γκρίζο θώρακα με 3 λωρίδες. Τα τέλεια έντομα (ακμαία) που τρέφονται με σακχαρούχα υγρά εμφανίζονται γενικά γύρω στον Ιούνιο. Τα θηλυκά εναποθέτουν τα αυγά τους πάνω στους μικρούς καρπούς. Οι άσπρες προνύμφες (σκουλήκια) που γεννιούνται από αυτά τρέφονται με τη σάρκα των καρπών πάνω στους οποίους διακρίνεται μια σκούρα κηλίδα και μια τρύπα. Σιγά –σιγά οι ελιές ζαρώνουν σαπίζουν και πέφτουν. Για να καταπολεμήσετε το δάκο πρέπει να ψεκάζετε κάθε τόσο τα δέντρα χρησιμοποιώντας κατάλληλα εντομοκτόνα σ’ολη την περίοδο του σχηματισμού των καρπών.
Η μεγάλη ψώρα (κοκκοειδής) της ελιάς (Saissetia oleae) προσβάλλει κυρίως την ελιά αλλά και τα εσπεριδοειδή καθώς και άλλα φυτά όπως για παράδειγμα την πικροδάφνη. Τα θηλυκά μήκους 3χλστ τα οποία χαρακτηρίζονται από ένα ανάγλυφο σε σχήμα στη ράχη τους εγκαθίστανται στην κάτω επιφάνεια των φύλλων και στα νεαρά κλαδιά. Τα προσβλημένα δέντρα μαραίνονται ενώ μειώνεται πολύ η παραγωγή τους. Για την καταπολέμηση χρειάζεται ένας ψεκασμός με βάση το θειούχο βάριο στις αρχές της βλαστητικής αφυπνίσεως και άλλος ένας με θερινό πολτό λίγο πριν από την ανθοφορία.
Σημ. οι φωτογραφίες είναι από το προσωπικό άλμπουμ των ιδιοκτητών.
0 σχόλια