 |
| Συσκευασία μπάλας χώματος σε Αριά [ Quercus Ilex ] με περίμετρο κορμού 35 - 40 cm στα φυτώρια μας στο Λεσίνι Αιτ/νίας. |
ΔΡΥΣ(Quercus)
Οικογένεια : Φηγίδες (Fagaceae)
Κοινό όνομα : βαλανιδιά - βελανιδιά
Γένος που περιλαμβάνει περισσότερα από 400 είδη αειθαλών ή φυλλοβόλων και γενικά ανθεκτικών στο κρύο δέντρων και θάμνων. Είναι πολύ διαδομένα στις εύκρατες περιοχές μερικά ευδοκιμούν ακόμα και στις ορεινές ζώνες των τροπικών περιοχών. Οι βαλανιδιές έχουν σκληρό ξύλο και συνήθως αποκτούν μεγάλες διαστάσεις (φτάνουν εύκολα τα 50μ ύψος ) είναι επίσης πολύ μακρόβια (υπάρχουν δέντρα που η ηλικία τους ξεπερνά τα 500 χρόνια). Τα φύλλα σχεδόν πάντα έλλοβα έχουν διάφορα σχήματα και ακέραιες ή οδοντωτές παρυφές όσο για το χρώμα τους κυμαίνεται σε διαφορετικούς τόνους του πράσινου ανάλογα με το είδος –συχνά αποκτά όμορφες αποχρώσεις κατά το φθινόπωρο. Τα λουλούδια είναι μονογενή πάνω στο ίδιο δέντρο δηλαδή υπάρχουν «θηλυκά» και «αρσενικά». Τα πρώτα είναι πράσινα και ασήμαντα από διακοσμητική άποψη και τα δεύτερα κίτρινα και ενωμένα σε κρεμάμενους στύλους που καλύπτονται μ’ένα απλό χνούδι. Τα λουλούδια εμφανίζονται μαζί με τα πρώτα φύλλα αργά την άνοιξη. Οι καρποί, τα κοινά βαλανίδια είναι λείοι και γυαλιστεροί και καλύπτονται ενμέρει από ένα λείο κύπελλο ρυτιδωμένο ή αγκαθωτό διαμέσου του οποίου είναι προσκολλημένοι πάνω στα κλαδιά. Το ξύλο μερικών ειδών βαλανιδιάς χρησιμοποιείται στην ξυλουργική γιατί είναι πολύ ανθεκτικό και καλής ποιότητας. Εξαιτίας των μεγάλων τους διαστάσεων τα δέντρα που προορίζονται για διακοσμητικούς σκοπούς είναι κατάλληλα για πάρκα και μεγάλους κήπους.
Είδη και ποικιλίες
Φυλλοβόλα
Δρύς η κήρρις (Quercus cerris). Κοινά ονόματα :ρουπάκι, δέντρο, τσέρρο, μικρή βαλανιδιά, άγρια βαλανιδιά. Πολύ ανθεκτικό είδος με γρήγορη ανάπτυξη καταγόμενο από τη Νότια Ευρώπη. Έχει ύψος 30-35μ και ωοειδή, έλλοβα φύλλα. Η κόμη του ωοειδής στην αρχή τείνει μάλλον προς το σχήμα της πυραμίδας καθώς περνούν τα χρόνια. Τα κύπελλα των καρπών φέρουν κατσαρά λέπια.
Δρύς η κόκκινη (Quercus coccinea). Εύρωστο δέντρο με ύψος 10-15μ και διάμετρο κόμης 8-12. Τα φύλλα του γίνονται κόκκινα κατά το φθινόπωρο.
Δρύς η φαρνέττο (Quercus farnetto). Κατάγεται από την νότια Ευρώπη. Έχει ύψος 30-40 εκατ. πυκνή κόμη και μακριά έλλοβα φύλλα με πολύ κοντούς μίσχους.
Δρύς η ελλόβιος (Quercus palustris). Το είδος αυτό που κατάγεται από τις δυτικές Ηνωμένες Πολιτείες έχει κωνικό σχήμα και αναπτύσσεται σε βαλτώδη εδάφη.
 |
| Συσκευασία μπάλας χώματος σε Αριά [ Quercus Ilex ] με περίμετρο κορμού 30 - 35 cm στα φυτώρια μας στο Λεσίνι Αιτ/νίας |
Δρύς η έμμισχος (Quercus pedunculata).Κοινά ονόματα: δέντρο, δρύς, ρένια, ροτσόκι, ρουπάκι. Κατάγεται από τις χώρες της Μεσογείου και τον Καύκασο και είναι διαδομένη σ’ολη την Ευρώπη τη βόρεια Αφρική και τη Μικρά Ασία.
Έχει μέχρι και 50μ ύψος στρογγυλή, απλωτή κόμη οριζόντια κλαδιά και επιμήκη, έλλοβα φύλλα με κοντό μίσχο. Είναι μακρόβιο δέντρο (ζει μέχρι και 400 χρόνια) που συχνά αποκτά μεγάλες διαστάσεις (το πλάτος του κορμού φτάνει τα 3μ και η προβολή της κόμης τα 300μ2 ). Το είδος αυτό προτιμά τα υγρά και δροσερά εδάφη.
Δρύς η χνοώδης (Quercus pubescens). Κατάγεται από την νότια Ευρώπη και τη Μικρά Ασία. Έχει ύψος 10-15μ και έλλοβα φύλλα συχνά καρδιόσχημα στη βάση. Τα νεαρά κλαδιά οι νευρώσεις της κάτω επιφάνειας των φύλλων και το κύπελλο του καρπού φέρνουν ένα κιτρινωπό χνούδι.
Δρύς η άμισχος (Quercus sessiflora). Κοινά ονόματα : δέντρο, δεντρούλι, δρυς, γρανιτσιά ρουπάλι. Λέγεται και Δρύς η πετραία (Quercus petraea). Κατάγεται από τη νότια Ευρώπη. Έχει ύψος 20-30μ απλωτή κόμη και άμισχα λουλούδια και καρπούς.
Αειθαλή
Δρύς η κοκκοφόρος (Quercus coccifera). Κοινά ονόματα :πουρνάρι, πρινάρι απρινιά, κατσιπρινιά, κατσοπούρναρο, κατσικοπούρναρο. Φουντωτός θάμνος που κατάγεται από τις χώρες της Μεσογείου. Έχει ύψος το πολύ μέχρι 3μ και μικρά δερματώδη φύλλα με οδοντωτές και αγκαθωτές παρυφές.
 |
| Συσκευασία μπάλας χώματος σε Αριά [ Quercus Ilex ] με περίμετρο κορμού 35 - 40 cm, στα φυτώρια μας στο Λεσίνι Αιτ/νίας. |
Δρύς η ίληξ (Quercus illex).Κοινά ονόματα : Αριά,άρεος, ασίλακας (Κρήτη), κλαδί (Χαλκιδική).Δέντρο πολύ διαδομένο στα δάση των μεσογειακών περιοχών απ’οπου και κατάγεται. Έχει ύψος γύρω στα 20-25μ στρογγυλωπή κόμη και λογχοειδή, γυαλιστερά δερματώδη φύλλα. Αντέχει την ξηρασία και τα στεγνά, βραχώδη εδάφη και έχει σκληρό και βαρύ ξύλο κατάλληλο για την ξυλουργική.
Δρύς η φελλόδρυς (Quercus suber). Τυπική βαλανιδιά της Μεσογείου η οποία αναπτύσσεται επίσης και στις ακτές της Πορτογαλίας και του Μαρόκου που βρίσκονται στον Ατλαντικό. Το ύψος της δεν ξεπερνά τα 15μ ενώ η διάμετρος του κορμού της φτάνει τα 5μ. Ο κορμός καλύπτεται από έναν παχύ φλοιό που διασχίζεται από βαθιές αυλακώσεις απ’οπου λαμβάνεται ο φελλός. Η «κόμη» είναι πλατιά, ακανόνιστη και αραιή. Τα φύλλα μικρά, ωοειδή και δερματώδη με κυματοειδής παρυφές και μυτερές άκρες είναι γυαλιστερά και σκουροπράσινα στην πάνω επιφάνεια και στην κάτω γκρίζα και χνουδωτά. Η φελλόδρυς θέλει κλίματα υγρά και ζεστά, θέσεις φωτεινές και εδάφη κατά προτίμηση πυριτολιθικά και όξινα (δεν αντέχει τα ασβεστολιθικά).
Η συγκομιδή του φελλού αρχίζει όταν το δέντρο φτάσει σε ηλικία 30-35 χρόνων (το ύψος και η περίμετρος του κορμού θα πρέπει να κυμαίνεται γύρω 1,80μ και 60εκατ αντίστοιχα). Από τον πρώτο φλοιό ο οποίος είναι ζαρωμένος και ασύμμετρος παράγεται φελλός κατώτερης ποιότητας που ονομάζεται αρσενικός φελλός. Ο φλοιός ξανασχηματίζεται και όταν αποκτήσει το επιθυμητό πάχος (3-4εκατ) αφαιρείται και πάλι- ο φελλός που παράγεται πιο λεπτός και πιο λείος ονομάζεται ευγενής φελλός. Στο βιολογικό της κύκλο (περίπου 150 χρόνια) μια καλή φελλόδρυς μπορεί να δώσει μέχρι 200 κιλά φελλού (5-6 κιλά στα πρώτα χρόνια και 20-30 όταν βρίσκεται στην εποχή της πλήρους παραγωγής της.
Τεχνική της καλλιέργειας
Οι απαιτήσεις των δέντρων αυτών ποικίλλουν ανάλογα με το είδος. Γενικά καλό θα είναι να τις φυτεύετε σε αρκετά μεγάλους χώρους και σε εδάφη με καλή αποστράγγιση. Οι βαλανιδιές προτιμούν τις ηλιαζόμενες θέσεις αλλά αντέχουν και σε σχετικά σκιερές. Φυτεύονται το φθινόπωρο ή στις αρχές της ανοίξεως. Κατά τα πρώτα χρόνια ο εμπλουτισμός του εδάφους με κοπριά ή φυτόχωμα είναι χρήσιμος για τα περισσότερα είδη. Για να σχηματίσετε φράχτες για παράδειγμα από αριά, φυτεύετε τα δέντρα σε απόσταση 60-80 εκατ το ένα από το άλλο και έπειτα κόβετε τις κορυφές για να βοηθήσετε το σχηματισμό των πλευρικών διακλαδώσεων. Επίσης για να διατηρήσετε τους φράχτες στις διαστάσεις που θέλετε πρέπει να τους κλαδεύετε κάθε χρόνο κατά τον Μάρτιο. Εξάλλου για να κρατάτε πάντα καθαρό και μόνο ένα στέλεχος κόβετε τον Φεβρουάριο τα πλευρικά κλαδιά των μικρών δέντρων (ηλικίας 2-3χρόνων)
 |
| Συσκευασία μπάλας χώματος σε Αριά [ Quercus Ilex ] με περίμετρο κορμού 35 - 40 cm, στα φυτώρια μας στο Λεσίνι Αιτ/νίας. |
Πολλαπλασιασμός
Γενικά ο πολλαπλασιασμός γίνεται με σπόρο. Οι σπόροι διατηρούν τη βλαστητική τους ικανότητα για μικρό χρονικό διάστημα και γι’αυτό η σπορά θα πρέπει να γίνεται μέσα σε διάστημα το πολύ 2μηνών από τη στιγμή της συγκομιδής το φθινόπωρο στο ύπαιθρο σε γλάστρες ή σε κασόνια. Το επόμενο φθινόπωρο τα νεαρά φυτά μεταφυτεύονται σε φυτώριο και μετά 2-3 χρόνια φυτεύονται στην οριστική τους θέση.
Δάσος βελανιδιάς Ξηρομέρου
Το είδος της βελανιδιάς που κυριαρχεί στο βελανιδοδάσος Ξηρομέρου είναι η ήμερη βελανιδιά, οι καρποί της οποίας μέχρι πριν 30 – 40 χρόνια χρησιμοποιούνταν για την κατεργασία δερμάτων, λόγω μιας ουσίας που περιέχουν, την τανίνη. Για τον λόγο αυτό οι κάτοικοι των γύρω χωριών κάθε χρόνο μάζευαν τον καρπό της βελανιδιάς και στη συνέχεια τον εμπορεύονταν σε εργοστάσια κατεργασίας δερμάτων κερδίζοντας ένα σημαντικό εισόδημα. Ταυτόχρονα ένα τμήμα του καρπού της βελανιδιάς που δεν ήταν εμπορεύσιμο χρησιμοποιούνταν ως ζωοτροφή στην τοπική κτηνοτροφία καθώς είναι πλούσιο σε θρεπτικές ουσίες. Σήμερα η κατεργασία των δερμάτων γίνεται με χημικά μέσα, ενώ οι κτηνοτρόφοι προμηθεύονται ζωοτροφές ξενικής προέλευσης και αμφιβόλου ποιότητας, όπως είναι τα διάφορα φυράματα, ή άλλου είδους σκευάσματα. Έτσι, η συλλογή του βελανιδιού έχει σταματήσει.
Χαρακτηριστικά
Τα χαρακτηριστικά της ήμερης βελανιδιάς που καθιστά το βελανιδοδάσος μοναδικό σε εθνικό επίπεδο είναι:
Τα χαρακτηριστικά της ήμερης βελανιδιάς που καθιστά το βελανιδοδάσος μοναδικό σε εθνικό επίπεδο είναι:
- Η αργή ανάπτυξή του και η πολύ μεγάλη διάρκεια ζωής. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι η βελανιδιά για να μεγαλώσει και να φτάσει στην πρώτη της καρποφορία χρειάζεται να περάσουν περίπου 60 χρόνια. Η ηλικία των περισσότερων βελανιδιών στο βελανιδοδάσος Ξηρομέρου εκτιμάται ότι είναι από 300 έως 800 ετών.
- Είναι δέντρο ημιαειθαλές, δηλαδή χάνει το φύλλωμά του σταδιακά από τον Σεπτέμβριο μέχρι τον Ιανουάριο. Αυτό επιτρέπει την ομαλή αποικοδόμηση των οργανικών ουσιών που περιέχονται στα φύλλα και συμβάλλει στον εμπλουτισμό του εδάφους με θρεπτικά συστατικά, βοηθώντας στην ανάπτυξη και άλλων φυτών.
- Το δέντρο της βελανιδιάς δεν καίγεται εύκολα, γεγονός που το καθιστά πολύ ανθεκτικό στις πυρκαγιές, ενώ μετά από το ξέσπασμα μιας πυρκαγιάς μπορεί και πρεμνοβλασταίνει πολύ εύκολα επιταχύνοντας σημαντικά την φυσική αναγέννηση του δάσους. Εδώ θα πρέπει να αναφερθεί ότι τα δέντρα που έχουν αναπτυχθεί από πρέμνα έχουν χαμηλότερης ποιότητας ξυλεία από τα δέντρα που προέρχονται από σπόρους.
- Αναπτύσσει εκτεταμένο ριζικό σύστημα που εκτείνεται σε μεγάλη έκταση γύρω από το δέντρο και σε μεγάλο βάθος, συμβάλλοντας στην κατακράτηση των εδαφών και στον εμπλουτισμό της υπόγειας υδροφορίας.
- Λόγω του εκτεταμένου ριζικού συστήματος τα άτομα της βελανιδιάς φύονται σε αραιές αποστάσεις μεταξύ τους, γεγονός που επιτρέπει ενδιάμεσα την ανάπτυξη πολύ πλούσιας θαμνώδους και ποώδους βλάστησης, λόγω των εξαιρετικών συνθηκών και του μικροκλίματος που επικρατεί εκεί. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι στο βελανιδοδάσος Ξηρομέρου ευδοκιμούν μερικά από τα πλέον σπάνια είδη χλωρίδας, ένα από τα οποία είναι η Παιώνια του Ιονίου που απαντάται μόνον σε ορισμένες περιοχές της Δυτικής Ελλάδας και στα νησιά του Ιονίου.
ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΗΣ ΒΕΛΑΝΙΔΙΑΣ (του Τσάρκου Α. Χαράλαμπου)
12. Χρυσοβελανιδιά: Quercus pubesceus
0 σχόλια