Οικογένεια: Ροδίδες (Rosaceae)
Κοινά ονόματα διάφορων ειδών αυτού του γένους:
μουρτζιά, τρικουκιά, μουμουτζελιά, κονδουμηλιά, μοσχοφιλιά
Ο κράταιγος είναι πολύ συνηθισμένο δέντρο. Μερικοί τον ονομάζουν κραταιγόνα. Τα φύλλα του είναι λεία, όπως της μεσπολιάς, αλλά μακρύτερα από εκείνης και το πλάτος τους είναι μεγαλύτερο από το μήκος τους, ενώ δεν είναι οδοντωτά όπως εκείνης. Το δέντρο δεν γίνεται πολύ ψηλό ούτε χονδρό το ξύλο του είναι διάστικτο, γερό και ξανθό έχει λείο φλοιό σαν της μεσπολιάς και συνήθως μία μόνο ρίζα, που πηγαίνει βαθιά. Ο καρπός είναι στρογγυλός και έχει το μέγεθος της άγριας ελιάς, καθώς ωριμάζει, γίνεται καστανωπός και μαυρίζει, ενώ στη γεύση και στο άρωμα μοιάζει με τον καρπό της μεσπολιάς, γι αυτό μοιάζει να είναι ένα είδος άγριας ποικιλίας αυτού του δέντρου. Υπάρχει μόνο ένα είδος και δεν παρουσιάζει διαφορές.
Κατά τους Σπρέγγελ και Φράας ο κράταιγος του Θεόφραστου πρέπει να αναφέρεται είς κράταιγον τον Αζαρόλον. ( Π.Γ.Γεννάδιος Λεξικόν Φυτολογικόν σελίς 553 έτος 1914)
Γένος που περιλαμβάνει 200 είδη ανθεκτικών δέντρων και θάμνων. Είναι πολύ διαδομένα σ’ ολόκληρο τον κόσμο και ιδιαίτερα στις εύκρατες χώρες της βόρειας Αμερικής, της Ευρώπης και της Ασίας. Έχουν αγκαθωτά κλαδιά και τα περισσότερα είδη είναι φυλλοβόλα (πολύ σπάνια ημιαειθαλή). Τα φύλλα ορισμένων ειδών παίρνουν το φθινόπωρο πολύ όμορφες αποχρώσεις. Τα λουλούδια τους, που σχεδόν πάντα εμφανίζονται την άνοιξη, είναι λευκά, ροζ ή κόκκινα, έχουν 5 πλατιά πέταλα και σχηματίζουν σύνθετους κορύμβους. Κατά το τέλος του καλοκαιριού – αρχές φθινοπώρου παράγουν στρογγυλωπούς καρπούς, που μοιάζουν με φουντούκια. Συνήθως έχουν ένα έντονο κόκκινο χρώμα και, μερικές φορές, μαύρο ή κίτρινο. Οι κράταιγοι είναι περιζήτητοι για το ωραίο τους φύλλωμα και την πλούσια ανθοφορία τους. Φυτεύονται μεμονωμένοι μέσα σε χλοοτάπητες πολλοί μαζί, κατά μήκος των δρόμων. Επίσης, αν φυτευτούν με τον κατάλληλο τρόπο. σχηματίζουν πυκνούς φυσικούς φράχτες. Ιδιαίτερα κατάλληλα γι’ αυτή τη δουλειά είναι τα αγκαθωτά είδη, όπως: Κράταιγος ο οξύκανθος (Crataegus oxycantha) κοινώς μουρτζιά και ο Κράταιγος ο μονόγυνος (Crataegus monogyna). Κατά κανόνα παρουσιάζουν αργή ανάπτυξη, αλλά όλα τα είδη είναι εξαιρετικά εύρωστα και ανθεκτικά στους καπνούς και τα καυσαέρια των πόλεων, καθώς και στους ανέμους. Εξάλλου προσαρμόζονται σχεδόν σε όλα τα εδάφη. Μερικά είδη όπως ο Κράταιγος ο αζαρόλος (Crataegus azarolus) και ο Crataegus texocoti, παράγουν καρπούς. Οι κράταιγοι χρησιμοποιούνται και σαν υποκείμενα για τον εμβολιασμό οπωροφόρων, όπως η αχλαδιά.
Είδη και ποικιλίες
Κράταιγος ο αζαρόλος (Crataegus azarolus), κοινώς κουδομηλιά (Κρήτη). Πρόκειται για οπωροφόρο δέντρο, που κατάγεται από τη Μικρά Ασία και τη βόρεια Αφρική. Φτάνει σε ύψος 5-8 μ. και σε διάμετρο 3-4 μ. Έχει ωοειδή – σφηνοειδή, χνουδωτά φύλλα, με βαθιές εντομές, γκριζοπράσινο χρώμα και μικρό μίσχο. Τα λουλούδια, σε άσπρο χρώμα, εμφανίζονται ενωμένα σε κορύμβους και στη συνέχεια παράγουν ωοειδείς ή στρογγυλωπούς καρπούς, που μοιάζουν με μικρά μήλα, σε κίτρινο ή πορτοκαλοκόκκινο χρώμα. Πρόκειται για δέντρο εξαιρετικά ανθεκτικό.
Κράταιγος ο χρυσόκαρπος (Crataegus chrysocarpa). Φτάνει σε ύψος 5 μ. και παράγει λευκά λουλούδια και κόκκινους καρπούς. Η ποικιλία «Φοινικική» (“Phoenica”) έχει μεγαλύτερους καρπούς.Κράταιγος ο κοκκινωπός (Crataegus coccinea). Μικρό δενδρύλλιο που φτάνει σε ύψος και πλάτος 4-7 μ. Κατάγεται από τη βόρεια Αμερική. Έχει πολύ απλωτή «κόμη», αγκαθωτά κλαδιά και ωοειδή ή ρομβοειδή έλλοβα φύλλα, με οδοντωτές παρυφές. Το φύλλωμα, σε λαμπερό βαθυπράσινο χρώμα, παίρνει το φθινόπωρο έντονες κόκκινες αποχρώσεις. Κατά τον Μάιο παρουσιάζει λευκά λουλούδια, που σχηματίζουν μεγάλους κορύμβους (πλάτους 5-8 εκατ.) και στη συνέχεια παράγει στρογγυλωπούς, κόκκινους καρπούς.
Κράταιγος ο αλεκτωρόπληκτρος (Crataegus crus-galli). Το δενδρύλλιο αυτό, που κατάγεται από τη βορειοανατολική Αμερική, χαρακτηρίζεται και σαν δέντρο, επειδή συχνά παίρνει αρκετά μεγάλες διαστάσεις. Για την ακρίβεια, μπορεί να φτάσει σε ύψος 10 μ. και σε διάμετρο 4-7 μ. Έχει απλωτή «κόμη» με ακανόνιστα κι αγκαθωτά κλαδιά και ωοειδή, βαθυπράσινα φύλλα, με οδοντωτές παρυφές, που παίρνουν το φθινόπωρο ένα όμορφο κόκκινο χρώμα. Τον Ιούνιο παρουσιάζει άσπρα λουλούδια, ενωμένα σε μεγάλους κορύμβους. Οι καρποί έχουν κόκκινο χρώμα και διατηρούντι ολόκληρο το χειμώνα. Το είδος αυτό χρησιμοποιείται συχνά για πυκνές περιφράξεις, γιατί τα αγκαθωτά κλαδιά του σχηματίζουν πραγματικά αδιαπέραστους φράχτες. Από τις πιο γνωστές ποικιλίες του είδους είναι η «Ιτεόφυλλη» (“Salicifolia”), εξαιρετικά διακοσμητική, χάρη στη λυγερή και κομψή της εμφάνιση.
Κράταιγος ο ξανθός (Crataegus flava). Είδος με πολύ μικρές διαστάσεις, λευκά λουλούδια και κίτρινους καρπούς. Σ’ αυτό ανήκει και η ποικιλία «Λαβωτή» (“Labata”).
Υβρίδιο Crataegus x lavallei. Το είδος αυτό, που ονομάζεται και Crataegus x carrierei, είναι ένα μικρό δέντρο που προέρχεται από τη διασταύρωση του Κράταιγου του αλεκτωρόπληκτρου (Crataegus crus-gallii) και του Κράταιγου του χνοώδους (Crataegus pubescens stipulata). Φτάνει σε ύψος 4-6 μ. και σε διάμετρο 3-4.5 μ. κι έχει πολλές αγκαθωτές διακλαδώσεις. Τα φύλλα του, σε ωοειδές – ελλειψοειδές σχήμα και λαμπερό βαθυπράσινο χρώμα, διατηρούνται μέχρι τον Δεκέμβρη. Τα λουλούδια, που εμφανίζονται τον Μάιο – Ιούνιο, έχουν άσπρο χρώμα και σχηματίζουν όρθιους κορύμβους. Κατά τον Σεπτέμβριο – Οκτώβριο ωριμάζουν οι καρποί, που έχουν πορτοκαλοκόκκινο χρώμα και διατηρούνται για πολύ καιρό.
Κράταιγος ο μεξικανικός (Crataegus mexicana). Δέντρο με αρκετά μεγάλες διαστάσεις, που παράγει μεγάλους εδώδιμους καρπούς.
Κράταιγος ο μονόγυνος (Crataegus monogyna). Συμπαγής, αγκαθωτός θάμνος με πολλά κλαδιά, που είναι ιδιαίτερα διαδομένος στην Ευρώπη. Φτάνει σε ύψος 5-7 μ. και σε διάμετρο 4-6 μ. Έχει έλλοβα φύλλα με οδοντωτές παρυφές και λαμπερό, ανοιχτοπράσινο χρώμα. Ανθίζει τον Μάιο. Τα λουλούδια, άσπρα και αρωματικά, σχηματίζουν μεγάλους κορύμβους (5-8 εκατ.) που σκεπάζουν κυριοκεκτικά τα κλαδιά. Το φθινόπωρο παράγει κόκκινους καρπούς. Από τις διάφορες ποικιλίες του είδους αναφέρουμε: τη «Διανθή» (“Biflora”) που στα ήπια κλίματα παρουσιάζει και δεύτερη ανθοφορία κατά τον Νοέμβριο – Μάρτιο, τη “Stricta” ή “Fastigata” με όρθιους βλαστούς, τη «Ρόδινη» (“Rosea”) με ροζ ή κόκκινα, συχνά διπλά λουλούδια, και τη “Rubro Plena” που μοιάζει με την προηγούμενη.
Κράταιγος ο ανατολικός (Crataegus orientalis). Μεγάλος θάμνος ύψους 4 μ., με λευκά λουλούδια και άφθονους, εξαιρετικά διακοσμητικούς, ανοιχτοκόκκινους καρπούς. Συνήθως καλλιεργείται η ποικιλία «Αιματώδης» (“Sanguinea”).
Κράταιγος ο οξυάκανθος (Crataegus oxyacantha). Το είδος αυτό είναι γνωστό και σαν Κράταιγος ο οξυανθοειδής (Crataegus oxyacanthoides) ή Κράταιγος ο λείος (Crataegus laevigata). Πρόκειται για αγκαθωτό θάμνο ή δενδρύλλιο, διαδομένο σ’ όλη την Ευρώπη. Μπορεί να φτάσει σε ύψος 2-8 μ. ενώ η διάμετρός του κυμαίνεται γύρω στο 1-15 μ. Έχει έλλοβα, ωοειδή, αναοιχτοπράσινα φύλλα και άσπρα λουλούδια, που ανοίγουν τον Μάιο ενωμένα σε κορύμβους, πλάτους 5-8 εκατ. Έχει ωοειδείς, ερυθρόχρωμους καρπούς, που ωριμάζουν το φθινόπωρο. Η διασταύρωση του είδους αυτού με τον Κράταιγο το μονόγυνο (Crataegus monogyna) έχει δώσει διάφορα υβρίδια, από τα οποία αναφέρουμε τα εξής: «Χρυσή» (“Aurea”) με κίτρινους καρπούς, “Coccinea Plena” ή “Paul’s double scarlet thorn” με διπλά, άλικα λουλούδια, “Plena” με διπλά, λευκά λουλούδια, “Punicea” ή “Coccinea” με πορφυρά, μονά λουλούδια, Rosea” με απλά ροζ λουλούδια, και η “Rosea Plenoflore” με διπλά ρόδινα λουλούδια.
Κράταιγος ο ποδισκοφόρος (Crataegus pedicellata). Χαμηλό δέντρο ύψους 7-8 μ., με πολύ μακριά αγκάθια και πλατιά φύλλα. Έχει λευκά λουλούδια και ζωηρόχρωμους κόκκινους καρπούς. Η ποικιλία “Ellwangeria” έχει μικρότερες διαστάσεις από το τυπικό είδος.
Κράταιγος φαινόπυρος (Crataegus phoenopyrum). Μικρός θάμνος που δεν ξεπερνά σε ύψος τα 3 μ. Έχει αγκαθωτά κλαδιά, καρδιόσχημα φύλλα και άσπρα λουλούδια. Παράγει κόκκινους, πολύ διακοσμητικούς καρπούς, που διατηρούνται πάνω στο θάμνο ολόκληρο το χειμώνα.
Κράταιγος ο πτεροειδής (Crataegus pinnatifida). Φτάνει σε ύψος 6 μ. και εμφανίζει άφθονα, άσπρα λουλούδια. Δεν έχει αγκάθια. Η ποικιλία “Psilosa” παρουσιάζει όψιμη ανθοφορία.
Υβρίδιο Κράταιγος x προυνόφυλλος (Crataegus x prunifolia). Δέντρο που προέρχεται μάλλον από διασταύρωση του Κράταιγου του αλεκτωρόπληκτρου (Crataegus crus-galli) και του Κράταιγου του μακρανθού (Crataegus macracantha) ή του Κράταιγου του χυμώδους (Crataegus succulenta). Φτάνει σε ύψος 5-9 μ., ενώ η διάμετρος της «κόμης» του κυμαίνεται γύρω στα 4-6 μ. Έχει αγκαθωτά κλαδιά και συμπαγή εμφάνιση. Τα φύλλα του, ωοειδή και λαμπερά, παίρνουν το φθινόπωρο κοκκινωπές και πορτοκαλιές αποχρώσεις. Ανθίζει τον Ιούνιο. Τα λουλούδια του, σε άσπρο χρώμα, σχηματίζουν μεγάλους κορύμβους πλάτους 5-8 εκατ. Παράγει ερυθρούς καρπούς, που διατηρούνται πάνω στο δέντρο μέχρι το χειμώνα.
Τεχνική της καλλιέργειας
Οι κράταιγοι δεν έχουν ιδιαίτερες απαιτήσεις σχετικά με τη φύση του εδάφους. Ευδοκιμούν σε όλα τα εδάφη, είτε αυτά είναι άγονα και βραχώδη είτε υγρά και δροσερά. Επίσης αντέχουν πολύ, τόσο στην υγρασία όσο και στην ξηρασία. Φυτεύονται το φθινόπωρο ή στις αρχές της άνοιξης, σε μέρη προσήλια ή ελαφρά σκιαζόμενα. Κατά τη μεταφύτευση καλό θα είναι να προστίθεται στο έδαφος λίγο φυλλόχωμα. Επίσης αργότερα, όταν βλαστήσει το φυτό, είναι απαραίτητη η χορήγηση ενός υγρού λιπάσματος.
Πολλαπλασιασμός
Όλα τα είδη μπορούν να πολλαπλασιαστούν με σπόρο. Μόλις ωριμάσουν οι καρποί μαζεύετε τους σπόρους και τους στρωματώνετε για 18 μήνες. Στη συνέχεια, κατά τον Φεβρουάριο-Μάρτιο, τους σπέρνετε στο ύπαιθρο.Μερικά είδη μπορούν να πολλαπλασιαστούν και μ’ εμβολιασμό. Τα είδη αυτά είναι ο Κράταιγος ο αζαρόλος (C. azarolus), ο Κράταιγος ο κόκκινος (C. coccinea), ο Crataegus lavallei και ο Crataegus x prinifolia. Ο εμβολιασμός γίνεται πάνω στον Κράταιγο τον αλεκτωρόπληκτρο ή στον Κράταιγο τον οξυάκανθο, με «κοιμώμενο οφθαλμό» κατά τον Ιούλιο – Αύγουστο ή με κεντράδι, κατά τον Φεβρουάριο – Μάρτιο. Επίσης τα είδη Κράταιγος ο μονόγυνος (Crataegus monogyna) και Κράταιγος ο οξυάκανθος (Crataegus oxyocantha) μπορούν να εμβολιαστούν πάνω στα τυπικά είδη, με κεντράδι, την άνοιξη ή με «μάτι» το καλοκαίρι.
Κλάδεμα
Γενικά οι κράταιγοι δεν έχουν ανάγκη από τακτικό κλάδεμα. Ωστόσο καλό θα είναι να τους κλαδεύει κανείς αρκετά συχνά, γιατί διαφορετικά παίρνουν ακανόνιστο σχήμα. Αντίθετα με τα μεμονωμένα δέντρα, τα είδη που χρησιμοποιούνται για να σχηματίζουν φυσικούς φράχτες πρέπει να κλαδεύονται τακτικά, από τον Ιούλιο μέχρι τον Μάρτιο. Μερικές φορές τα δέντρα παρουσιάζουν μια απογύμνωση στο κάτω μέρος τους, οπότε καλό είναι να κλαδεύονται «αυστηρά» στη βάση, σε μικρό χρονικό διάστημα, γιατί έτσι αναπτύσσονται νέοι και εύρωστοι βλαστοί. Στον Κράταιγο τον αζαρόλο (C. azarolus) η βλάστηση έχει την τάση να μετατοπίζεται προς τις άκρες των κλαδιών, γι’αυτό και πρέπει να γίνονται τακτικά κλαδέματα επιστροφής.
Ζωικοί εχθροί και ασθένειες
Πολλές ασθένειες προσβάλλουν τα δέντρα του γένους αυτού. Η βακτηρίωση προσβάλλει τα λουλούδια, που μαραίνονται και μαυρίζουν και τα κλαδιά, που σιγά-σιγά ξεραίνονται. Η καταπολέμηση γίνεται με ψεκασμούς (με χαλκούχα μυκητοκτόνα φάρμακα), αλλά το καλύτερο είναι να επιδιώκεται η πρόληψη της ασθένειας. Για να εμποδίσετε την εξάπλωσή της θα πρέπει ν’ απολυμαίνετε τα νεαρά, κυρίως, δενδρύλλια και να καλλιεργείτε ορθολογικά τα μεγάλα δέντρα.Άλλη ασθένεια αρκετά διαδομένη είναι η σηψιρριζία, που προκαλεί την ταχεία αποξήρανση του δέντρου. Επειδή η καταπολέμηση της ασθένειας αυτής είναι δύσκολη (σχεδόν αδύνατη), γι’ αυτό καλύτερα να ξεριζώνετε τα άρρωστα δέντρα και, στη συνέχεια, ν’ απολυμαίνετε το έδαφος με διάλυμα φορμόλης, σε ποσοστό 2%.
Επίσης οι κράταιγοι προσβάλλονται και από το ωίδιο, που προκαλεί την εμφάνιση μιας άσπρης σκόνης πάνω στα φύλλα. Καταπολεμάται με θειούχα φάρμακα. Επίσης μια αρκετά διαδομένη ασθένεια είναι η σκωρίαση, που προσβάλλει τους νεαρούς, κυρίως, βλαστούς και εκδηλώνεται με τη μορφή πορτοκαλοκίτρινων φλυκταινών πάνω στα φύλλα και τους βλαστούς. Η καταπολέμηση γίνεται με χαλκούχα μυκητοκτόνα ή με φάρμακα που περιέχουν ψευδάργυρο.
0 σχόλια