Οικογένεια: Ροδίδες (Rosaeae)
Συνώνυμο: Όα η Όη η Ούη
Κοινά ονόματα: Σουρπιά, Σκαρούσα, Σκαρουχιά, Ούβα,
Αυγαριά (Εύβοια), Τροκκιά, Αγριομηλιά, Αγριοκυδωνιά
Αγγλιστί. Service-Tree, Γαλλιστί. Sorbier
Τῶν δ᾽ οἰῶν δύο γένη ποιοῦσι, τὸ μὲν δὴ καρποφόρον θῆλυ τὸ δὲ ἄρρεν ἄκαρπον· οὐ τὴν ἀλλὰ διαφέρουσι τοῖς καρποῖς, τῷ τὰς μὲν στρογγύλον τὰς δὲ προμήκη τὰς δ᾽ὠοειδῆ φέρειν. διαφέρουσι δὲ καὶ τοῖς χυλοῖς· ὡς γὰρ ἐπὶ τὸ πᾶν εὐωδέστερα καὶ γλυκύτερα τὰ στρογγύλα, τὰ δ᾽ ὠοειδῆ πολλάκις ἐστὶν ὀξέα καὶ ἧττον εὐώδη. φύλλα δ᾽ ἀμφοῖν κατὰ μίσχον μακρὸν ἰνοειδῆ πεφύκασι στοιχηδὸν ἐκ τῶν πλαγίων πτερυγοειδῶς, ὡς ἑνὸς ὄντος τοῦ ὅλου λοβοὺς δὲ ἔχοντος ἐσχισμένους ἕως τῆς ἰνός· πλὴν διεστᾶσιν ἀφ᾽ ἑαυτῶν ὑπόσυχνον τὰ κατὰ μέρος· φυλλο- βολεῖ δὲ οὐ κατὰ μέρος ἀλλὰ ὅλον ἅμα τὸ πτερυγῶδες. εἰσὶ δὲ περὶ μὲν τὰ παλαιότερα καὶ μακρότερα πλείους αἱ συζυγίαι, περὶ δὲ τὰ νεώτερα καὶ βραχύτερα ἐλάττους, πάντων δὲ ἐπ᾽ ἄκρου τοῦ μίσχου φύλλον περιττόν, ὥστε καὶ πάντ᾽ εἶναι περιττά. τῷ δὲ σχήματι δαφνοειδῆ τῆς λεπτοφύλλου, πλὴν χαραγμὸν ἔχοντα καὶ βραχύτερα καὶ οὐκ εἰς ὀξὺ τὸ ἄκρον συνῆκον ἀλλ᾽ εἰς περιφερέστερον. ἄνθος δὲ ἔχει βοτρυ- ῶδες ἀπὸ μιᾶς κορύνης ἐκ πολλῶν μικρῶν καὶ λευκῶν συγκείμενον. καὶ ὁ καρπὸς ὅταν εὐκαρπῇ βοτρυώδης· πολλὰ γὰρ ἀπὸ τῆς αὐτῆς κορύνης, ὥστ᾽ εἶναι καθάπερ κηρίον. σκωληκόβορος ἐπὶ τοῦ δένδρου ὁ καρπὸς ἄπεπτος ὢν ἔτι γίνεται μᾶλλον τῶν μεσπίλων καὶ ἀπίων καὶ ἀχράδων· καίτοι πολὺ στρυφνότατος. γίνεται δὲ καὶ αὐτὸ
τὸ δένδρον σκωληκόβρωτον καὶ οὕτως αὐαίνεται γηράσκον· καὶ ὁ σκώληξ ἴδιος ἐρυθρὸς δασύς. καρποφορεῖ δ᾽ ἐπιεικῶς νέα· τριετὴς γὰρ εὐθὺς φύει. τοῦ μετοπώρου δ᾽ ὅταν ἀποβάλῃ τὸ φύλλον, νεὐθὺς ἴσχει τὴν καχρυώδη κορύνην λιπαρὰν καὶ ἐπωδηκυῖαν ὡσὰν ἤδη βλαστικόν, καὶ διαμένει τὸν χειμῶνα. ἀνάκανθον δέ ἐστι καὶ ἡ οἴη καὶ ἡ μεσπίλη· φλοιὸν δ᾽ ἔχει λεῖον ὑπολίπαρον, ὅσαπερ μὴ γεράνδρυα, τὴν δὲ χρόαν ξανθὸν ἐπιλευκαίνοντα· τὰ δὲ γεράνδρυα τραχὺν καὶ μέλανα. τὸ δὲ δένδρον εὐμέγεθες ὀρθοφυὲς εὔρυθμον τῇ κόμῃ· σχεδὸν γὰρ ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ στροβιλοειδὲς σχῆμα λαμβάνει κατὰ τὴν κόμην, ἐὰν μή τι ἐμποδίσῃ. τὸ δὲ ξύλον στερεὸν πυκνὸν ἰσχυρὸν εὔχρουν, ῥίζας δὲ οὐ πολλὰς μὲν οὐδὲ κατὰ βάθους, ἰσχυρὰς δὲ καὶ παχείας καὶ ἀνω- λέθρους ἔχει. φύεται δὲ καὶ ἀπὸ ῥίζης καὶ ἀπὸ παρασπάδος καὶ ἀπὸ σπέρματος· τόπον δὲ ζητεῖ ψυχρὸν ἔνικμον, φιλόζωον δ᾽ ἐν τούτῳ καὶ δυσώλεθρον· οὐ μὴν ἀλλὰ καὶ φύεται ἐν τοῖς ὄρεσιν.
( Θεόφραστος περί φυτών ιστορίας Γ΄ΧΙΙ )
Γένος που περιλαμβάνει γύρω στα 100 είδη φυλλοβόλων δέντρων και θάμνων, τα οποία απαντούν αυτοφυή στα εύκρατα κλίματα του βόρειου ημισφαίριου. Σχεδόν όλα τα είδη έχουν φτερωτά φύλλα, που αποτελούνται από φυλλάρια διάφορων σχημάτων και συχνά παίρνουν, κατά το φθινόπωρο, ωραιότατες κίτρινες, πορτοκαλιές, κόκκινες ή άλικες αποχρώσεις. Ανθίζουν προς το τέλος της άνοιξης ή στις αρχές του καλοκαιριού. Τα λουλούδια, που έχουν συνήθως άσπρο χρώμα και μοιάζουν πολύ με τα λουλούδια του κράταιγου, εμφανίζονται ενωμένα σε κορύμβους. Τα είδη αυτά παράγουν εξαιρετικά διακοσμητικούς καρπούς, που έχουν στρογγυλό ή απιοειδές σχήμα, καθώς και λευκό, κίτρινο, πορτοκαλί, ροζ ή κόκκινο χρώμα. Πολλά από τα δέντρα αυτά είναι ανθεκτικά στα καυσαέρια και γενικά στη μόλυνση της ατμόσφαιρας, πράγμα που τα καθιστά κατάλληλα για τους κήπους των πόλεων.
Είδη και ποικιλίες
Σόρβος η αρία (Sorbus aria). Αγγλιστί. White Beam-Tree, Γαλλιστί. Alisier, Allouchier η Drouillier. Θαμνώδες ή δεντρώδες είδος, που κατάγεται από την Ευρώπη. Ευδοκιμεί τόσο στις ορεινές όσο και στις πεδινές περιοχές και αναπτύσσεται σε ύψος 6-8 μ. ενώ η «κόμη» του φτάνει σε διάμετρο 4-5 μ. Τα φύλλα του απλά, ωοειδή ή επιμήκη, έχουν διπλά πριονωτές παρυφές, είναι λεία και βαθυπράσινα στην επάνω επιφάνεια, ενώ στην κάτω υπόλευκα και χνουδωτά. Παρουσιάζει υπόλευκα λουλούδια, ενωμένα σε κορύμβους, και στη συνέχεια παράγει στρογγυλούς καρπούς με άλικο χρώμα, που ωριμάζουν κατά το Σεπτέμβριο. Οι καρποί είναι βρώσιμοι και έχουν υπόγλυκη γεύση. Στο είδος αυτό υπάγονται οι ποικιλίες: “Lutescens” με ορθοφυή ανάπτυξη και φύλλα που σε νεαρή ηλικία έχουν υπόλευκο χρώμα, “Decaisneana” και “Majesuca” που τα φύλλα και τα λουλούδια τους είναι μεγαλύτερα από του τυπικού είδους.
Σόρβος των πτηνών η των ορνιθοθηρών (Sorbus aucuparia). Αγγλιστί. Mountain Ash
η Rowan -Tree, Γαλλιστί. Sorbier des oiseleurs. Πολύ διαδομένο δεντρώδες είδος, που
κατάγεται από τη δυτική Ασία και την Ευρώπη.
Συχνά έχει πολλαπλό κορμό και φτάνει σε ύψος τουλάχιστον 10-12 μ. και σε
διάμετρο 4-5 μ. Τα φύλλα του, σύνθετα
και περιττόληκτα φτερωτά, αποτελούνται από οδοντωτά φυλλάρια που έχουν τεφρό
χρώμα στην κάτω επιφάνεια και παίρνουν κατά το φθινόπωρο κίτρινες και
πορτοκαλιές αποχρώσεις. Τα λουλούδια
του, που εμφανίζονται ενωμένα σε μεγάλους κορύμβους, έχουν άσπρο χρώμα και
καμπυλωτό κάλυκα. Οι καρποί του, που
παρουσιάζουν σφαιρικό σχήμα και πορτοκαλοκόκκινο χρώμα, ωριμάζουν τον Αύγουστο.
Υπάρχουν πολλές ποικιλίες που
διαφέρουν από το τυπικό είδος ως προς την εμφάνιση του φυλλώματος και των
καρπών. Αναφέρουμε την “Aspleniifolia”, που έχει χνουδωτά και οδοντωτά
φύλλα με έντονη διαίρεση, τη “Dirkenii” με κίτρινα φύλλα, την “Edulis” και την “Beissneri” με πολύ μεγάλους καρπούς, τη “Xanthocarpa” με πορτοκαλοκίτρινους καρπούς, την
“Pendula” με
άτακτες διακλαδώσεις που γέρνουν προς τα κάτω και τη “Fastigiata” με διακλαδώσεις που αναπτύσσονται
πολύ κοντά στον κύριο κορμό και γι’ αυτό η «κόμη» δεν είναι πολύ απλωτή.Σόρβος ο καλόνευρος (Sorbus caloneura). Δεντρώδες είδος, που κατάγεται από την Κίνα και ξεπερνά το ύψος των 6 μ. Έχει λείες διακλαδώσεις και ελλειπτικά φύλλα, με πολύ εμφανείς νευρώσεις. Παρουσιάζει άσπρα λουλούδια, ενωμένα σε ταξιανθίες, και παράγει επιμήκεις, καστανόχρωμους καρπούς, που παραμένουν για μεγάλο διάστημα πάνω στο δέντρο.
Σόρβος ο κασμιριανός (Sorbus cashmiriana). Θάμνος ή δενδρύλλιο
που κατάγεται από το Κασμίρ και αναπτύσσεται σε ύψος 6-7 μ. Έχει σύνθετα φύλλα και ωχρορόδινα λουλούδια,
ενωμένα σε κρεμάμενους κορύμβους.
Παράγει άσπρους, σφαιριούς καρπούς με ροζ αποχρώσεις, που ωριμάζουν κατά
τον Αύγουστο και παραμένουν για μεγάλο διάστημα πάνω στο δέντρο.
Σόρβος ο ετερόχρους (Sorbus discolor). Κατάγεται από την Κίνα και έχει σύνθετα φύλα που αποτελούνται από λογχοειδή φυλλάρια και παίρνουν το φθινόπωρο εξαιρετικά διακοσμητικές αποχρώσεις. Οι καρποί του είναι μικροί και έχουν λευκό ή κίτρινο χρώμα.
όρβος ο ήμερος (Sorbus domesticia). Κοινώς αυγαριά. Δεντρώδες είδος, που κατάγεται από τη νότια Ευρώπη και αναπτύσσεται σε ύψος 10-15 μ. και σε διάμετρο 7-8 μ. Είναι πολύ εύρωστο και μακρόβιο δέντρο, μπορεί να ζήσει μέχρι 300-400 χρόνια. Έχει πασσαλώδεις ρίζες, στρογγυλωπή «Κόμη» και σύνθετα, περιττόληκτα φτερωτά φύλλα, που αποτελούνται από ωοειδή ή λογχοειδή φυλλάρια, πριονωτά προς την κορυφή και χνουδωτά στην κάτω επιφάνεια. Ανθίζει τον Μάιο. Τα λουλούδια έχουν άσπρο χρώμα και σχηματίζονται πάνω στα κλαδιά του προηγούμενου χρόνου, ενωμένα σε κορύμβους. Οι καρποί, που ωριμάζουν το Σεπτέμβριο, έχουν στρογγυλό ή απιοειδές σχήμα και κίτρινο – κοκκινωπό χρώμα, που αργότερα γίνεται καστανοκόκκινο. Μερικές φορές το είδος αυτό καλλιεργείται για τους βρώσιμους καρπούς του, που όμως, επειδή είναι πολύ πλούσιοι με τανίνη, πρέπει να υποστούν προηγουμένως μια ειδική επεξεργασία (υπερ-ωρίμανση).
Σόρβος ο χουπεχένσειος (Sorbus hupehensis). Θάμνος ή δέντρο, που κατάγεται από την Κίνα και αναπτύσσεται σε ύψος 5-7 μ. και σε διάμετρο 3-5 μ. Τα φύλλα του σχηματίζονται από 13-17 γαλαζοπράσινα φυλλάρια, που το φθινόπωρο παίρνουν πορτοκαλιές ή κόκκινες αποχρώσεις. Παράγει λευκά λουλούδια, ενωμένα σε κορύμβους και λευκούς ή ροζ καρπούς.
Σόρβος το υβρίδιο (Sorbus hybrida). Το δέντρο αυτό κατάγεται από τις Σκανδιναβικές χώρες και αναπτύσσεται σε ύψος 7-8 μ. και σε διάμετρο 3-4 μ. Έχει ωοειδή φύλλα που η βάση τους διαιρείται σε 4-6 επιμήκη φυλλάρια, σκεπασμένα με τεφρό χνούδι στην κάτω επιφάνεια. Παράγει υπόλευκα λουλούδια, ενωμένα σε κορύμβους, και καρπούς με λαμπερό κόκκινο χρώμα, που ωριμάζουν κατά τον Αύγουστο – Σεπτέμβριο. Η ποικιλία “Joseph Rock” παράγει σφαιρικούς, ανοιχτοκίτρινους καρπούς.
Σόρβος ο ενδιάμεσος (Sorbus intermedia). Κατάγεται από την Ευρώπη και έχει χαρακτηριστικούς ιξώδεις βλαστούς, που σκεπάζονται από χνουδωτά «λέπια». Τα φύλλα του, σφηνοειδή και τεφρά, έχουν οδοντωτές παρυφές και οι καρποί του πορτοκαλοκόκκινο χρώμα.
Σόρβος x πλατύφυλλος (Sorbus x latifolia). Αποτελεί διασταύρωση των ειδών Σόρβος η Αρία (S. aria) και Σόρβος ο δυσεντερικός (S. torminalis) και απαντά αυτοφυές στην κεντρική Ευρώπη. Πρόκειται για δέντρο με κωνική «κόμη» και απλά, ωοειδή φύλλα, γκρίζα και χνουδωτά στην κάτω επιφάνεια. Παράγει υπόλευκα λουλούδια και καστανέρυθρους καρπούς.
Σόρβος ο σαργεντιανός (Sorbus sargentiana). Δεντρώδες είδος,
που κατάγεται από την Κίνα και αναπτύσσεται σε ύψος 5-8 μ. και σε διάμετρο 4-5
μ. Έχει πυραμιδοειδή εμφάνιση και μεγάλα
ιξώδη «μάτια», με καστανέρυθρο χρώμα. Τα
φύλλα του αποτελούνται από 7-11 φυλλάρια, που έχουν ανοιχτοπράσινο χρώμα στην
κάτω επιφάνεια, ενώ το φθινόπωρο γίνονται κατακόκκινα. Τα λουλούδια του είναι λευκά και ενωμένα σε
κορύμβους, ενώ οι καρποί του έχουν πορτοκαλοκόκκινο χρώμα και ωριμάζουν το
Σεπτέμβριο.Σόρβος ο δυσεντερικός η αντιδυσεντερικός (Sorbus torminalis). ( Π.Γ.Γεννάδιος Λεξικόν Φυτολογικόν σελίς 720 έτος 1914). Εξαιρετικά μακρόβιο θαμνώδες ή δεντρώδες είδος, που κατάγεται από την Ευρώπη και φτάνει σε ύψος 3-5 μ. και σε διάμετρο 3-4 μ. Έχει ωοειδή ή καρδιόσχημα φύλλα, με ευδιάκριτους λοβούς και φωτεινό πράσινο χρώμα στην επάνω επιφάνεια. Τα λουλούδια του είναι λευκά και ενωμένα σε κορύμβους, οι καρποί έχουν ελλειπτικό ή ωοειδές σχήμα και κίτρινο – κοκκινωπό χρώμα.
Τεχνική της καλλιέργειας
Τα δέντρα αυτά καλλιεργούνται εύκολα και χρησιμοποιούνται για τη διακόσμηση των κήπων. Χρειάζονται έδαφος με καλή αποστράγγιση και προσήλιο ή ελαφρά σκιαζόμενο μέρος. Φυτεύονται στην οριστικιή τους θέση κατά το φθινόπωρο ή την άνοιξη. Πολλά είδη είναι ανθεκτικά στις χαμηλές θερμοκρασίες και στα ορεινά κλίματα, όπως για παράδειγμα ο Σόρβος ο ήμερος (Sorbus domestica), που χρειάζεται επίσης δροσερά και βαθιά εδάφη.
Ο πολλαπλασιασμός γίνεται με τους σπόρους που περιέχουνται μέσα στους καρπούς. Η σπορά γίνεται τον Οκτώβριο, σε κασόνι ψυχρού υποστρώματος ή στο ύπαιθρο, σε γαβάθες που περιέχουν ένα μείγμα κατάλληλο για σπόρους. Μετά από ένα χρόνο, κατά τον Οκτώβριο, τα νεαρά φυτά μεταφυτεύονται σε φυτώριο, όπου καλλιεργούνται για 2-4 χρόνια και μετά φυτεύονται στην οριστική τους θέση.
Το είδος Σόρβος ο ήμερος (S. domestica) πολλαπλασιάζεται με παραφυάδες.
0 σχόλια